Jak centrować koła rowerowe? Szybki poradnik do szybkiej naprawy

W związku z niedawną prośbą Edwarda przedstawiam skróconą, uproszczoną instrukcję centrowania kół rowerowych dla początkujących. Czynność ta wymaga co prawda wyczucia i przede wszystkim cierpliwości, lecz na całe szczęście nie jest ani trudna, ani skomplikowana.

Centrowanie kół: zamiast wstępu

Ponieważ zależy mi na przedstawianiu tutaj wiedzy maksymalnie praktycznej pomijam całkowicie tematykę zaplotów kół, kontroli naciągu szprych itd. Głodnym wiedzy polecam doskonały artykuł na ten temat na stronach firmy Park Tool, który w razie potrzeby możecie przetłumaczyć przy użyciu translatora Google.

Pamiętaj: dobry klucz do centrowania do podstawa!

W związku z dokonanym uproszczeniem zaznaczam też, że instrukcja dotyczy doraźnego centrowania łagodnie uszkodzonych kół, "bijących" tylko na boki.

Jeżeli "bicie" przekracza kilka milimetrów, a Ty nie dysponujesz jeszcze doświadczeniem w centrowaniu, po prostu oddaj koło do serwisu. Zawodowiec nie tylko lepiej i szybciej naprawi koło, ale też poprawnie oceni naciąg szprych i sprawdzi, czy koło w ogóle nadaje się jeszcze do centrowania. Dla Ciebie czas na poważne naprawy na pewno jeszcze przyjdzie! :-)

Tak uszkodzonego koła nic już nie uratuje :-(

Do rzeczy: co powinniśmy wiedzieć zanim zaczniemy centrować koło?

Co nas interesuje, kiedy przymierzamy się do doraźnego centrowania koła? Wszystko sprowadza się do kilku faktów:

1. Koło składa się z kilkudziesięciu (najczęściej od 20 do 36) szprych działających niczym sieć rozpraszająca naprężenia powstające podczas jazdy
2. W typowym kole połowa szprych to szprychy "lewe" (biegnące w kierunku lewego kołnierza piasty), a druga połowa to szprychy "prawe"; 
3. Szprychy "lewe" i "prawe" są prawie zawsze ułożone naprzemiennie, co będzie dla nas niezwykle istotne podczas zaplotu 
4. Naciąg szprych, czyli najważniejszę siłę odpowiedzialną za utrzymywanie obręczy w miejscu, regulujemy za pomocą nypli (niewielkich nakrętek umieszczonych przy samej obręczy, najczęściej mających przekrój kwadratu);
5. BARDZO WAŻNE: nyple są produkowane w kilku rozmiarach; pamiętaj, aby używany przez Ciebie klucz do centrowania idealnie przylegał do nypla na co najmniej 3 ściankach!

Kierunki obracania nypli i odpowiadające im
ruchy obręczy względem osi koła

Centrujemy!

Jeżeli nie dysponujemy profesjonalnym stojakiem do centrowania (centrownicą), dość skutecznie zastąpi go rower ustawiony do góry kołami. W roli punktów odniesienia pozwalających analizować krzywiznę koła idealnie spiszą się klocki hamulcowe, alternatywnie (np. w rowerach z hamulcami tarczowymi) możemy przykleić klucz imbusowy do ramy/widelca za pomocą taśmy izoacyjnej.


Procedura centrowania polega na doprowadzeniu do stanu, w którym na całym obwodzie toczącego się koła koła odległość obręczy od punktu odniesienia będzie stała; dotyczy to zarówno ruchów na lewo i prawo, jak i tzw. bicia promieniowego ("podskakiwanie" i "opadanie" obręczy przy patrzeniu z boku). W tym celu potrzebujemy (w ogromnym i nie do końca prawdziwym uproszczeniu) wyrównać siłę naciągu szprych poprzez dokręcanie i luzowanie mocujących je nypli.

Koło z kluczem imbusowym zainstalowanym jako wskaźnik wychyłu.
Takie rozwiązanie szczególnie dobrze spisuje się w rowerach z hamulcami tarczowymi.

Centrowanie koła krok po kroku:

1. Obracamy kołem w poszukiwaniu punktu, w którym odchylenie koła od środka jest największe
2. Znajdujemy dwa nyple położone najbliżej tego punktu
3. Nypel szprychy znajdującej się po stronie, w którą koło "bije" (czyli np. nypel lewy, kiedy obręcz wychyla się na lewo) luzujemy; w tym celu ustawiamy dany nypel w najniższym położeniu i obracamy go w lewo (tak jak przy wkręcaniu typowej śruby - patrz zdjęcie) o ćwierć obrotu
4. Sąsiedni nypel (w tym przypadku: szprychy prawej) obracamy o ćwierć obrotu w przeciwną stronę; jak się już zapewne domyślasz, ma to na celu "przeciągnięcie" obręczy w jego stronę
5. Szprychy, którymi manipulowaliśmy, chwytamy w okolicy "krzyża" (skrzyżowania z inną szprychą zlokalizowanego nieco bliżej obręczy) i ściskamy (patrz: zdjęcie); ma to na celu uwolnienie naprężeń powstających na "krzyżu", co ułatwia centrowanie i zapobiega trzeszczeniu koła zaraz po zaplocie
6. Kroki 1-5 powtarzamy do momentu, aż zredukujemy "bicie" koła do ok. 1 mm (oczywiście im mniejsze ono będzie, tym lepiej); jest to proces mozolny, ale jest on konieczny, aby koło nacentrować dokładnie i trwale!

Odpuszczanie szprych na "krzyżach".
Krzyżujące się ze sobą szprychy sciskamy ku sobie, aby uwolnić powstałe w tym miejscu naprężenia.

Centrowanie koła bijącego promieniowo (wyższa szkoła jazdy)

Osobnym, znacznie bardziej zawiłym tematem, jest korygowanie bicia promieniowego koła. Ponieważ jednak jest to naprawa znacznie trudniejsza od klasycznego centrowania, nie polecam wykonywania jej we własnym zakresie przez osoby początkujące.

Koło bijące promieniowo najbezpieczniej byłoby po prostu oddać koło zawodowcowi. Jeżeli jednak bardzo chcemy spróbować własnych sił, oto typowy scenariusz działania:

1. Łagodne, punktowe bicie korygujemy punktowo; w tym celu najpierw sprawdzamy typ bicia ("podskakiwanie" lub "opadanie" koła) i działamy:
2. Jeżeli koło "podskakuje", dwie sąsiednie szprychy znajdujące się najbliżej tego punktu naciągamy przy użyciu nypli o ćwierć obrotu; UWAGA: zauważ, że jednocześnie naciągamy szprychę "lewą" i "prawą"!
3. Jeżeli koło "opada", dwie sąsiednie szprychy luzujemy o ćwierć obrotu
4. Po każdej korekcie szprychy ściskamy na "krzyżach", aby uwolnić naprężenia

Na takim sprzęcie centrują koła najlepsi

Jeżeli 2-3 kolejne powtórzenia kroków 1-4 nic nie dały, problem dotyczy co najmniej kilku sąsiednich szprych; w takiej sytuacji poprawne nacentrowanie koła wymaga nie tylko wiedzy, ale także posiadania tensjometru, czyli narzędzia, które pozwoli na wiarygodne zmierzenie naciągu szprych. Ponieważ nie jest to przyrząd szczególnie tani, najrozsądniejszym rozwiązaniem będzie po prostu oddanie koła do serwisu.

Jeżeli wszystko inne zawiedzie...

Jeżeli czujesz, że nie radzisz sobie z centrowaniem koła, po prostu oddaj je pod opiekę fachowca. Centrowanie kosztuje zwykle ok. 30-40 zł, co nie jest kwotą zawrotną, a da Ci pewność, że problem zostanie usunięty poprawnie.

Oddając koło do serwisanta masz też pewność, że w razie poważniejszch problemów (np. zardzewiałych lub pękniętych szprych, mocno skrzywionych obręczy itd.) otrzymasz jasną informację, że koła nie ma już sensu ratować i na dłuższą metę jedynym rozwiązaniem jest jego wymiana. Niestety nie każde koło można bowiem uratować!

A na koniec... automatyczne centrowanie i zaplatanie kół

Jeszcze niedawno mówiło się, że najlepsze koła to te zaplatane ręcznie. Dziś pogląd ten się zmienia, a duży udział w tym trendzie mają tego typu maszyny. Aż miło popatrzeć na ich pracę!